Deflatie: een hardnekkig fenomeen

Er was heel lang naar uitgekeken: de Japanse data over inflatie, gezinsbestedingen en industriële productie. Ondanks de recente inspanningen van de regering, het Abenomics-beleid, heeft Japan niet veel vooruitgang geboekt in het tegengaan van deflatie.

En hoewel ze nog altijd laag is naar onze normen, steeg de Japanse werkloosheidsgraad tot het hoogste peil in vier maanden, namelijk 3,6%. De kleinhandelsverkopen kregen een groter dan verwachte opdoffer en daalden 1,3% (terwijl er een daling van 0,4% werd verwacht).

Het belangrijkste cijfer was echter de CPI, de consumentenprijzenindex, die aangaf dat Japan opnieuw flirt met deflatie: de core CPI daalde tot 2,2%. Als je de impact van de recente btw-verhoging in rekening brengt, daalde de core CPI tot slechts 0,2% tegenover 0,5% in december.

Nieuwe dieptepunten

De impasse in Japan wordt duidelijk op de obligatiemarkten. Nu de ECB gaat beginnen met haar QE-programma, doen Europese overheidsobligaties het schitterend.

Er werden vrijdag een aantal nieuwe dieptepunten bereikt van de rentevoeten. De Duitse Bund-future bereikte een peil van 160, wat overeenkomt met een tienjarige rente van 0,28%. Dat is een nieuw historisch laagtepunt. Maar het gaat elders in Europa ook goed op de obligatiemarkten.

Zelfs de periferie in Europa doet het wonderwel: de Portugese tienjarige benchmarkrente daalde zelfs tot onder de Amerikaanse rentevoeten voor de eerste keer sinds oktober 2007.

Hoger dan Duitsland

De huidige relatieve sterkte van de Bunds in vergelijking met de Japanse tegenhangers toont aan dat de Japanse rente hoger is dan die van Duitsland. Weinig mensen zouden dat een paar jaar geleden hebben voorspeld.

Klik op de grafiek voor een grote versie, bron: Bloomberg, Saxo Bank.

Ondanks decennia van deflatie maken Japanse consumenten zich steeds meer zorgen over een ontsporende inflatie, dat een kapitaalvlucht zou kunnen triggeren, net als een extreem zwakke yen en een forse stijging van de rentevoeten.

Want de ongeziene monetaire maatregelen van de Bank of Japan zouden wel eens kunnen leiden tot een sterke en scherpe stijging van de inflatieverwachtingen van de gezinnen, vertelde een econoom van Credit Suisse in een recent gepubliceerde nota.

Stimulus-modus

Als die vrees zich voldoende verspreidt onder consumenten, zou de inflatiecirkel wel eens rond kunnen zijn. Sinds april 2013 zit de Bank of Japan al in een ongeziene stimulus-modus om het land uit het moeras van twee decennia deflatie te trekken en om een inflatiedoelstelling van 2% te halen.

Maar een belangrijk neveneffect van het grote QE-programma, een zwakkere yen, heeft de kosten van bepaalde goederen, onder andere voedsel, sterk opgedreven. Japan is immers bijzonder afhankelijk van import.

In januari steeg het percentage Japanse gezinnen dat de prijzen meer dan 5% ziet stijgen het komende jaar voor de zesde opeenvolgende maand, tot 30,4%. De yen is sinds april 2013 al met meer dan 27% verzwakt, en met bijna 10% sinds eind oktober, toen de BoJ voor de tweede keer een stimulusprogramma opzette.

Yuan op laagste punt

Naast Japan is er nog een ander land dat sterke deflatoire krachten uitoefent op de wereldeconomie: China. De yuan, de Chinese munt, daalde immers tot het laagste peil in meer dan twee jaar nadat de Chinese centrale bank de rentevoeten verlaagde. Dat ziet u op de onderstaande grafiek.

Klik op de grafiek voor een grote versie, bron: Bloomberg.

Dat doet op zijn beurt de dollar stijgen, waardoor de Chinese schuldenlast toeneemt. De bedrijven in China hebben immers voor 1100 miljard dollar schulden, volgens een recente schatting van de Bank of International Settlements.

Als deze bedrijven ertoe gedwongen worden om hun schulden af te bouwen, zullen ze verplicht worden dollars in te kopen. Een stijgende dollar is een symptoom voor verminderde liquiditeit op de financiële markten, waardoor het hele systeem nog meer onder druk komt te staan.

Deflatoire druk

Twee zwaargewichten op het financiële wereldtoneel oefenen aanzienlijke deflatoire druk uit op de wereldeconomie. Het verhaal van schuldenafbouw is nog lang niet ten einde. In Japan kan de minste beleidsfout echter uitmonden in inflatie. In China lijkt dat veel onwaarschijnlijker.

Daar is er nog steeds een fors capaciteitsoverschot. Hoe uitzonderlijk ook, beleggers moeten rekening houden met een zwakke euro, die wel eens onder pariteit met de dollar zou kunnen dalen. Dat is goed nieuws voor Europese aandelen. Voor andere activa valt de impact moeilijker te voorspellen.

Steeds gediversifieerd blijven is de boodschap. En wie een reis naar Japan plant, heeft dat nog nooit zo goedkoop kunnen doen.